بررسی مشکلات موجود در مدیریت تعیین هویت ، تشخیص و اعلام مرگ و روند تدفین در زلزله بم از دیدگاه مسئولین : یک مطالعه کیفی
نویسندگان:
سیدعلی آذین – پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی ، کتایون جهانگیری – پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، سوسن صالح پور – پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی
خلاصه مقاله:
بلایای بزرگی که در دنیا روی می دهند علیرغم تفاوت در منشأ و ماهیتشان در یک امر مشترکند؛ » تعداد بـسیار زیـاد کشته شدگان .« وقوع مورتالیتی نتیجه قابل پیش بینی رخداد بلایای طبیعی همچون سیل، زمین لرزه، طوفان، آتش سـوزی، و بلایای انسان ساختی چون آتش سوزی، سوانح هوایی، جنگ و حملات تروریستی خواهد بود . تجارب وقوع بلایا و حـوادث غیـر مترقبه در سراسر جهان نشان داده است که در هنگام مواجهه با هر بلا، مشکلات عدیده ای در خصوص مدیریت اجـساد وجـود دارد . این مشکلات از جمع آوری اجساد از صحنه ی حادثه آغاز شده و مراحل مختلف تعیین هویت، تدفین اجساد و انتقال آنها را نیز در بر می گیرد . این امر به ویژه در شرایطی بیشتر نمود می یابد که تعداد افراد کشته شده بـیش از ظرفیـت پاسـخگویی مقامات و سازمان های مسئول محلی باشد . در پی رخداد یک بلا، لازم است تا فعال یت های مسئولین و مقامات در سطوح ملی، استانی و شهرستان بر روی سه گروه از فعالیت های اساسی تمرکز یابد : -۱ نجات جان انسانها و درمان بازماندگان و مـصدومین -۲ ارائه خدمات اساسی به جمعیت آسیب دیده و نظارت بر حسن اجرا و تـداوم آن -۳ تـلاش بـرای بازگـشت بـه وضـع اولیـه مدیریت اجساد در گروه سوم این فعالیت ها یعنی » بازگشت به وضع اولیه « طبقه بندی مـی شـود . بررسـی رویـدادها و سـوانح گذشته نشان داده است که پس از رخداد بلا به خصوص بلایایی همچون زمین لرزه که جمع کثیری را به ورطه ی نابودی مـی کشد، به دلیل وسعت و ماهیت حادثه بین سازمانها ی مسئول در خصوص اقداماتی که بایـد انجـام گیـرد و چگـونگی انجـام آن اختلاف نظرهای بسیار وجود داشته است . ابهام در چگونگی مدیریت این موضوع، همراه با پیش زمینه هـای نادرسـت ذهنـی و استدلال های غلط سبب انجام اقدامات ناصحیح و طبیعتا زیانبار در مدیریت اجساد می شوند . این پژوهش بـا هـدف شناسـایی مشکلات مربوط به مدیریت تشخیص و تعیین هویت ، اعلام مرگ و روند تدفین در زلزله بم از دیـدگاه مـسئولین انجـام شـده است . مواد و روش ها : این مطالعه به صورت کیفی و در مراحل زیر انجام پذیرفت : -۱ مرحله جمع آوری داده ها از طریق انجـام مصاحبه عمیق -۲ تحلیل داده ها بر حسب ساختار معنایی -۳ تعیین متغیرهای محوری -۴ ارائه مشکلات موجـود در مجمـوع ۱۳ مصاحبه عمیق با مسئولینی که از طرف سازمان های مختلف عهده دار وظایفی در جریان زلزله بم بودند، انجام شد . بحث و نتیجه گیری : یافته های حاصل از پژوهش فهرستی از مشکلاتی ک ه مسئولین اجرایی با آن دست به گریبان بودند به دسـت داد از آن جمله : • عدم وجود سامانه ای که بتواند مرگ را تایید نماید • نبود افراد متخصص برای تایید مرگ • وجود اعتراضاتی به ایجاد گورهای دسته جمعی از نظر ملاحظات شرعی • وجود احتمال جابجایی موادمخدر از طریق اجسا د بـا توجـه بـه منطقـه جغرافیایی • مشکل وجود اجساد بسیار متلاشی که حتی با وجود عکسبرداری متعاقبا قابـل شناسـایی نبودنـد • تـاثیر منفـی گورهای دسته جمعی بر سلامت روانی بازماندگان • عدم وجود سیستم های شناسایی پزشکی قـانونی بـرای تـشخیص هویـت ( مثلا استفاده از • ) DNA عدم پیش بینی دستورالعملی برای زمان بندی عملیات دفن و سرعت آن بر حسب موقعیت، ابعـاد و فصل حادثه • عدم امکان سرشماری صحیح از تلفات با توجه به عدم وجود ساختاری متمرکز برای عملیـات تـشخیص مـرگ ، شناسایی و تدفین • غیرقابل شناسایی بودن تصویر گرفته شده از برخی اجساد بواس طه فاصله زمانی ایجـاد شـده بـین فـوت و عکسبرداری • امتناع برخی خانواده ها از پذیرش مرگ وابستگان و اصرار بر اعزام او به عنوان مجـروح حتـی در فرودگـاه بـم • وجود مشکل قانونی برای خروج جنازه ها از منطقه ( به ویژه افاغنه و اهالی سایر شهرستان هـا ) و مـشخص نبـودن متـولی آن و نحوه ارائه مجوز
