بررسي مشكلات موجود در مديريت تعيين هويت ، تشخيص و اعلام مرگ و روند تدفين در زلزله بم از ديدگاه مسئولين : يك مطالعه كيفي

نويسند‌گان:

سيدعلي آذين – پژوهشكده علوم بهداشتي جهاد دانشگاهي ، كتايون جهانگيري – پژوهشكده علوم بهداشتي جهاد دانشگاهي،  سوسن صالح پور – پژوهشكده علوم بهداشتي جهاد دانشگاهي

خلاصه مقاله:

بلاياي بزرگي كه در دنيا روي مي دهند عليرغم تفاوت در منشأ و ماهيتشان در يك امر مشتركند؛ » تعداد بـسيار زيـاد كشته شدگان .« وقوع مورتاليتي نتيجه قابل پيش بيني رخداد بلاياي طبيعي همچون سيل، زمين لرزه، طوفان، آتش سـوزي، و بلاياي انسان ساختي چون آتش سوزي، سوانح هوايي، جنگ و حملات تروريستي خواهد بود . تجارب وقوع بلايا و حـوادث غيـر مترقبه در سراسر جهان نشان داده است كه در هنگام مواجهه با هر بلا، مشكلات عديده اي در خصوص مديريت اجـساد وجـود دارد . اين مشكلات از جمع آوري اجساد از صحنه ي حادثه آغاز شده و مراحل مختلف تعيين هويت، تدفين اجساد و انتقال آنها را نيز در بر مي گيرد . اين امر به ويژه در شرايطي بيشتر نمود مي يابد كه تعداد افراد كشته شده بـيش از ظرفيـت پاسـخگويي مقامات و سازمان هاي مسئول محلي باشد . در پي رخداد يك بلا، لازم است تا فعال يت هاي مسئولين و مقامات در سطوح ملي، استاني و شهرستان بر روي سه گروه از فعاليت هاي اساسي تمركز يابد : -1 نجات جان انسانها و درمان بازماندگان و مـصدومين -2 ارائه خدمات اساسي به جمعيت آسيب ديده و نظارت بر حسن اجرا و تـداوم آن -3 تـلاش بـراي بازگـشت بـه وضـع اوليـه مديريت اجساد در گروه سوم اين فعاليت ها يعني » بازگشت به وضع اوليه « طبقه بندي مـي شـود . بررسـي رويـدادها و سـوانح گذشته نشان داده است كه پس از رخداد بلا به خصوص بلايايي همچون زمين لرزه كه جمع كثيري را به ورطه ي نابودي مـي كشد، به دليل وسعت و ماهيت حادثه بين سازمانها ي مسئول در خصوص اقداماتي كه بايـد انجـام گيـرد و چگـونگي انجـام آن اختلاف نظرهاي بسيار وجود داشته است . ابهام در چگونگي مديريت اين موضوع، همراه با پيش زمينه هـاي نادرسـت ذهنـي و استدلال هاي غلط سبب انجام اقدامات ناصحيح و طبيعتا زيانبار در مديريت اجساد مي شوند . اين پژوهش بـا هـدف شناسـايي مشكلات مربوط به مديريت تشخيص و تعيين هويت ، اعلام مرگ و روند تدفين در زلزله بم از ديـدگاه مـسئولين انجـام شـده است . مواد و روش ها : اين مطالعه به صورت كيفي و در مراحل زير انجام پذيرفت : -1 مرحله جمع آوري داده ها از طريق انجـام مصاحبه عميق -2 تحليل داده ها بر حسب ساختار معنايي -3 تعيين متغيرهاي محوري -4 ارائه مشكلات موجـود در مجمـوع 13 مصاحبه عميق با مسئوليني كه از طرف سازمان هاي مختلف عهده دار وظايفي در جريان زلزله بم بودند، انجام شد . بحث و نتيجه گيري : يافته هاي حاصل از پژوهش فهرستي از مشكلاتي ك ه مسئولين اجرايي با آن دست به گريبان بودند به دسـت داد از آن جمله : • عدم وجود سامانه اي كه بتواند مرگ را تاييد نمايد • نبود افراد متخصص براي تاييد مرگ • وجود اعتراضاتي به ايجاد گورهاي دسته جمعي از نظر ملاحظات شرعي • وجود احتمال جابجايي موادمخدر از طريق اجسا د بـا توجـه بـه منطقـه جغرافيايي • مشكل وجود اجساد بسيار متلاشي كه حتي با وجود عكسبرداري متعاقبا قابـل شناسـايي نبودنـد • تـاثير منفـي گورهاي دسته جمعي بر سلامت رواني بازماندگان • عدم وجود سيستم هاي شناسايي پزشكي قـانوني بـراي تـشخيص هويـت ( مثلا استفاده از • ) DNA عدم پيش بيني دستورالعملي براي زمان بندي عمليات دفن و سرعت آن بر حسب موقعيت، ابعـاد و فصل حادثه • عدم امكان سرشماري صحيح از تلفات با توجه به عدم وجود ساختاري متمركز براي عمليـات تـشخيص مـرگ ، شناسايي و تدفين • غيرقابل شناسايي بودن تصوير گرفته شده از برخي اجساد بواس طه فاصله زماني ايجـاد شـده بـين فـوت و عكسبرداري • امتناع برخي خانواده ها از پذيرش مرگ وابستگان و اصرار بر اعزام او به عنوان مجـروح حتـي در فرودگـاه بـم • وجود مشكل قانوني براي خروج جنازه ها از منطقه ( به ويژه افاغنه و اهالي ساير شهرستان هـا ) و مـشخص نبـودن متـولي آن و نحوه ارائه مجوز

از طریق بررسي مشكلات موجود در مديريت تعيين هويت ، تشخيص و اعلام مرگ و روند تدفين در زلزله بم از ديدگاه مسئولين : يك مطالعه كيفي.